Wanneer we onze focus verschuiven van BBP (Bruto Binnenlands Product) naar BLG (Bruto Lokaal Geluk), van meer naar beter, zien we het belang van de solidaire deeleconomie scherp.

door Stefanie De Bock, beleidsmedewerker De Transformisten vzw  

Is economische groei nodig? De Transformisten vzw werkt aan een samenleving waarin iedereen goed kan leven binnen de grenzen van mens en planeet. Die is eerder gebaat bij een economie van genoeg, die vertrekt van zorg voor elkaar en voor de natuur. De praktijk van spullen delen, hergebruiken en repareren neemt daarin een belangrijke plaats in.  

Zorg vormt de basis voor ons (gezins)leven: koken, schoonmaken, boodschappen doen, kinderen opvoeden, mantelzorg… Het gros van die zorgtaken wordt nog steeds door vrouwen uitgevoerd. Het bedrijfsleven, waar wordt gestreefd naar productiviteit en efficiëntie, kan niet bestaan zonder die voortdurende zorgzaamheid. Toch blijft de informele zorgarbeid onzichtbaar binnen onze huidige economische modellen. Ze telt ook niet mee voor het Bruto Binnenlands Product (BBP), de traditionele manier om de welvaartsgraad van een land uit te drukken. 

Zorg hoort eigenlijk ook de basis te zijn voor onze economie. Hoe dat kan werken? Dat leren we bij De Transformisten al doende, door solidaire deelinitiatieven te ontwikkelen of te ondersteunen.  

Een boormachine of grasmaaier die je maar enkele keren per jaar gebruikt, kun je delen met je buren. Zo kun je je uitgaven beperken en je draagt zorg voor milieu en klimaat door minder grondstoffen te verbruiken. Uit die win-win zijn bottom-up deelsystemen voor werkmateriaal en tuingereedschap gegroeid. Bijkomend voordeel: door te delen, leer je ook je buren kennen.  

Een gebruiker van een gereedschapsbibliotheek vertelde ons: “Het gaat om meer dan alleen het delen van gereedschap. We delen ook kennis. Mijn grasmachine was kapot. Mijn buur is goed in het aan de praat krijgen van een motor, ik in de afwerking. We wisselden tips uit en babbelden na bij een warme kop koffie. Ik leerde via de gereedschapsbibliotheek al veel buurtgenoten kennen. We herstellen samen dingen en dat is gewoon tof”. Dus een burgerinitiatief als een gereedschapsbibliotheek doet nog meer: mensen gelukkig maken.  

Ook bij de gebruikers van de Babytheek horen we welke impact delen kan hebben. Een lid van Babytheek Antwerpen vertelde ons: “Mijn papa belde me over een nieuw initiatief in Antwerpen waar ik babyspullen kon lenen. Daar was ik naar op zoek! Toen ik de Babytheek ontdekte, was ik meteen verkocht. Ik was zwanger op een moment dat mijn vrienden nog niet aan baby’s toe waren. Bij hen kon ik dus geen spullen lenen. Ze zeggen vaak: It takes a village to raise a child, maar wat als je die village nog niet hebt? Ik ben blij dat ik hier terecht kan, zowel voor spullen als een goede babbel.” 

Gereedschapsbibliotheken, Babytheken en andere burgerinitiatieven voor delen en hergebruik maken een verschuiving mogelijk in patronen en gewoonten: van privé-bezit naar gedeeld gebruik. Ze brengen de economie van de competitieve markt naar het dorpsplein en de stadswijk. Burgers (her)ontdekken daar de waarde van verbinden en samenwerken, van wederkerigheid en zorg. Dat resulteert misschien niet in een groei van het Bruto Binnenlands Product, maar wel in een toename van het Bruto Lokaal Geluk.  

We zien in die deelsystemen ook kiemen voor een grotere systeemverandering, een paradigmashift naar wat we bij De Transformisten een “economie van genoeg” noemen. Je kunt dat economisch model ook “donuteconomie” noemen, naar de wervende ideeën van econome Kate Raworth: een sociaal fundament garanderen zonder ecologische plafonds te overschrijden. De Wellbeing Economy Alliance, waar De Transformisten deel van uitmaakt, benadrukt graag dat zorg centraal staat in dat economisch model met de term “welzijnseconomie”.  

Vanuit ons praktijkwerk en samen met partners in boeiende projecten zoals Bruto Lokaal Geluk, More Than Enough, Green Deal Huren en Delen… vuren we beleidsmakers aan om hun koers te wijzigen en structurele kaders te (her)ontwerpen voor een economie van genoeg. Dat betekent ook: ongelijkheid aanpakken, herverdelen, investeren in universele basisdiensten, een kortere werkweek installeren… met als doel: een goed leven voor iedereen binnen de draagkracht van de planeet.