Thomas Siderius is onderzoeker bij onderzoeksinstituut DRIFT waar hij onderzoek doet naar transformatieve lokale geldsystemen. Daarnaast werkt hij bij het Nationaal Programma Nieuw West aan Community Wealth Building in Amsterdam.  

In een reeks blogs op Linkedin gaat Thomas dieper in op verschillende aspecten van huidige ‘lokaal geld’ projecten in Amsterdam en daarbuiten. Ook behandelt hij de geschiedenis, het heden en de toekomst van verschillende lokale geldsoorten in de wereld. 

Deze blog gaat over Santa Coloma de Gramenet, Spanje. Wat Siderius betreft één van de meest interessante en actuele verhalen over hoe op een relatief simpele manier een gemeente haar eigen uitgaven meer lokale impact kan geven. Lees hier waarom ze met dit project begonnen, hoe ze het hebben aangepakt, en wat de resultaten zijn na een kleine 8 jaar van activiteit. 

De Lokale Multiplier van Santa Coloma 

door Thomas Siderius

Maart 2024

In de schaduw ten noorden van het bruisende Barcelona rijpt een idee dat de lokale economie van Santa Coloma de Gramenet nieuw leven inblaast. Santa Coloma, met haar 120.000 inwoners een relatief kleine stad, zou je kunnen zien als het Purmerend van Barcelona. Het verhaal begon zo’n 10 jaar geleden, toen de gemeente besloot onderzoek te doen naar de effectiviteit van haar subsidies. Door te achterhalen waar toegekende subsidies werden uitgegeven, ontdekten ze dat ongeveer 80% van al dit geld na één extra transactie niet meer binnen de stadsgrenzen was. De conclusie was helder: de lokale economie van Santa Coloma was een lekke mand. 

Op zich was deze conclusie geen verrassing. De schaduw van de economische magneet Barcelona is namelijk groot: veel bewoners van Santa Coloma werken, winkelen en recreëren bij hun grootstedelijke zuiderburen. Daarnaast groeit, net als in de rest van de Westerse wereld, de import van goedkope spullen uit China en de dominante aanwezigheid van ketens van grote multinationals, die significant minder geld weer terug in de lokale economie besteden (zie onderstaande statistiek). Maar om zó met de neus op de feiten gedrukt te worden, was confronterend. De impact van het subsidiebeleid was miniem, en incidentele ‘koop lokaal’ acties waren ineffectief: ze wisten geen structurele verbetering teweeg te brengen voor lokale ondernemers. 

Lokale geldcirculatie van ketens tegenover lokale onafhankelijke bedrijven

Dus werd er ingegrepen door de gemeente. Ze konden moeilijk bedrijven simpelweg verplichten om meer lokaal in te kopen, maar ze konden natuurlijk wel de voorwaarden voor hun subsidies aanscherpen. Met hulp van de Nederlandse stichting Social Trade Organisation (STRO) ontwikkelden ze een speciaal type betaalrekening voor lokale bedrijven en instituten. Bepaalde subsidies en stimuleringsgelden (bijv. voor sport, cultuur en commercie) werden vervolgens exclusief via deze rekeningen toegekend. Als je dit geld dus wilde ontvangen, had je zo’n rekening nodig, en moest je leveranciers vinden die deze ook hadden. Het geld op deze rekeningen mocht pas na een bepaalde tijd naar een gewone rekening overgemaakt worden, en dan tegen een kleine heffing (5%). Tot die tijd kon je het dus alleen uitgeven bij anderen die ook zo’n rekening hebben. Gezien de belofte om veel geld uit te keren via het netwerk, kon een vroege deelname voor zowel subsidieontvangers als hun klanten veel opleveren; en dus was het voor veel lokale bedrijven interessant genoeg om mee te doen. 

Gekickstart door Europees geld (DigiPay For Growth) werden de lokale rekeningen door zo’n 200 organisaties in gebruik genomen in 2016. In de eerste 5 jaar van activiteit, werd in totaal iets meer dan €1.000.000 aan subsidies door de gemeente toegekend via het netwerk, en groeide het aantal transacties van 2.500 (2017) naar 16.000 (2021) (bron). Omdat het geld de rekeningen niet kon verlaten, ontstond er een sterke vraag naar lokaal aanbod, waardoor het netwerk gestaag groeide (zie grafiek hierboven). Inmiddels is er voldoende divers en kwalitatief aanbod binnen het netwerk om passende leveranciers te vinden, en het geld binnen het netwerk te circuleren. De lokale multiplier groeide binnen het netwerk van ongeveer 2 in 2017, naar 5.8 in 2022 (berekend in dit onderzoek). Dit betekent dat elke euro die lokaal in omloop is gebracht door de gemeente, gemiddeld bijna 6 keer van hand wisselde binnen de stad in dit jaar. Een schril contrast met de ‘normale’ euro’s, met een multiplier die normaliter in dit gebied onder de 2 ligt. 

Momenteel groeit het jaarlijkse transactievolume richting de 2 miljoen, en worden ook bewoners actiever betrokken door vormen van bijzondere bijstand uit te keren op de lokale rekeningen. Alhoewel dit ten opzichte van de volledige stadseconomie nog altijd een fractie is, is het wel degelijk een substantieel bedrag waar veel lokale ondernemers van profiteren. Daarbij heeft de gemeente nu een infrastructuur waardoor haar bestedingen vele malen effectiever zijn en er meer lokale impact wordt behaald. Naast de extra belastinginkomsten die dit oplevert, is het netwerk ook een handig communicatiekanaal, een rijke databron om de lokale economie te begrijpen, en een succesverhaal voor de lokale politiek. 

In 19 Nederlandse steden wordt op dit moment gewerkt aan het opzetten en uitvoeren van een Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid, zo ook in Amsterdam Nieuw-West, waar ik zelf werkzaam ben. Grote hoeveelheden rijks- en gemeente geld worden geïnvesteerd om economisch benadeelde stadsdelen uit een vicieuze cirkel te halen. Ook alliantiepartners, maatschappelijke organisaties en de private sector dragen hun steentje bij. Maar hoe lek is de mand waar dit geld instroomt? Kunnen we ons laten inspireren door dit soort slimme innovaties om de lokale economie structureel te versterken? Volgende maand ga ik op bezoek bij de mensen achter dit project in Santa Coloma, om meer te leren over de opzet en aanpak. 

Vragen of suggesties? Stuur een mail naar t.siderius@amsterdam.nl, of reageer op Linkedin:

https://www.linkedin.com/pulse/de-lokale-multiplier-van-santa-coloma-thomas-siderius-xgu3e/ 

Ook bij ons!

In Sint-Niklaas hebben ze al hun Sengzen, wil jij als gemeente ook werken met ‘lokaal geld’?

Contacteer onze expert in lokale munten: benoit@muntuit.be