Steeds meer lokale handelaars hebben het moeilijk. Winkels in het centrum sluiten hun deuren en het geld dat binnenkomt, verdwijnt snel weer uit de lokale economie. Hoe komt dit? En belangrijker: hoe kan je dit als lokaal bestuur veranderen?
Een lekkende emmer
Geld dat een gemeente binnenkomt, blijft vaak maar kort lokaal. Na één of twee transacties verdwijnt het alweer naar bedrijven buiten de regio. Dit wordt vergeleken met een “lekke emmer”: stel je voor dat je gemeente een emmer vol water is. Elke keer dat er geld wordt uitgegeven aan iets buiten deze lokale economie, lekt er water uit de emmer. In plaats van constant nieuw water (geld) in de emmer te gieten, kun je beter proberen de lekken te dichten en het bestaande geld te behouden.
Hoe lekt geld weg uit de lokale economie?
Veelvoorkomende manieren waarop geld uit een gemeente verdwijnt, zijn:
- Wanneer mensen of lokale instellingen (gemeente, politie, ziekenhuis, scholen…) hun aankopen online doen, stroomt hun geld vaak naar grote bedrijven zoals Bol.com of Amazon. Het geld dat ze aan deze bedrijven uitgeven, keert zelden terug naar de lokale economie.
- (Internationale) ketens herinvesteren hun inkomsten vaak niet terug in de lokale economie.
- Wanneer inwoners winkelen in (grotere) naburige steden, blijft hun geld niet in de eigen gemeente.
- Digitale betalingen hebben vaak hoge kosten, die doorwegen voor de kleinere lokale handelaars. Via transactiekosten bij digitaal betalen verdwijnen er jaarlijks miljoenen naar internationale fintech-bedrijven, zoals Visa of Mastercard. Onderzoek toont aan dat voor een stad als Bristol (VK), kleiner dan Antwerpen, deze kosten geschat op wel 90 miljoen pond per jaar.
Waarom is het belangrijk om deze lekken te dichten?
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waarschuwde al in haar World Economic Outlook van april 2019 dat lokale economieën aan kracht verliezen wanneer er te weinig geld lokaal circuleert. In economisch zwakke wijken en regio’s stroomt geld dat binnenkomt snel weer weg. Hierdoor verkopen lokale ondernemers steeds minder en brokkelen de economie en de sociale samenhang af. Om dit te voorkomen, is het cruciaal dat geld meerdere keren binnen de lokale economie circuleert. Want elke keer dat geld wordt heruitgegeven, is dit een nieuw inkomen voor de persoon die het ontvangt. Door lokaal te besteden, kan hetzelfde geld makkelijk meer dan vier keer rondgaan. Dit zorgt voor meer werkgelegenheid, hogere inkomens, extra belastinginkomsten en uiteindelijk een betere levensstandaard voor iedereen.
4 concrete oplossingen voor de lekkende emmer
1. De lokale cadeaubon in Vlaanderen: een reddingsboei tijdens de corona crisis.
Een goed voorbeeld van hoe lokale overheden zich hebben ingezet om de lokale economie te stimuleren, is te vinden tijdens de coronacrisis. In veel Belgische steden en gemeenten werden lokale handelaars gesteund door het lokale cadeaubonnen systeem. Werknemers of burgers kregen deze bonnen als premie, die ze uitsluitend bij lokale winkels konden besteden. Dit zorgde voor een dubbel voordeel:
- De premie gaf werknemers een extra waardering
- De premie stimuleerde de lokale economie
Hoewel dit initiatief inwoners aanmoedigde om lokaal te winkelen, verdwijnt het geld vaak snel uit de gemeente na één enkele aankoop, zonder blijvende impact.
“Ze geven de bons onder meer aan hun personeel om uit te geven in de winkels van onze stad. Dat geeft een enorme boost aan de lokale economie. Zeker voor de handelaars die het moeilijk hebben gehad de afgelopen twee jaar is dit een enorm geschenk”
– schepen van economie Luc Op de Beeck (CD&V, Turnhout) – Vrt Nws 2022.
Wat tijdens de coronacrisis kan, kan uiteraard nu ook nog. Als lokale overheid kan je bepaalde regels vaststellen die ervoor zorgen dat subsidies en uitgaven voornamelijk lokaal worden besteed. Dit betekent bijvoorbeeld dat, naast laagste prijs en een bepaalde kwaliteitstandaard, ook de bijdrage aan de lokale economie en sociale cohesie een rol speelt bij aankoopbeslissingen.
We duiken dieper in enkele voorbeelden waar lokale overheden of organisaties erin geslaagd zijn om geld meer lokaal te laten circuleren, en welke impact dit heeft op hun gemeente.
2. Community wealth building in Preston: een strategie om geld lokaal te houden.
In 2013 lanceerde de gemeenteraad van Preston het “Community Wealth Building Project” om de economische neergang na de financiële crisis van 2008 aan te pakken. De kern van het project was dat grote lokale instellingen in Preston bij elke aankoop zouden onderzoeken of deze lokaal gedaan kon worden. Om zo te voorkopen dat koopkracht te snel uit de lokale economie zou weglekken. Deze actoren, de zogenaamde ankerinstellingen, waren voornamelijk semipublieke en non-profitorganisaties die in Preston gevestigd zijn: politie, ziekenhuis, scholen en natuurlijk de gemeente zelf.
Uit resultaten van dit onderzoek bleek dat de lokale instellingen van de in totaal 750 miljoen pond die ze per jaar uitgaven, slechts 5% in Preston hadden besteed en 34% in de rest van Lancashire Country. Maar liefst 61%, een bedrag van 458 miljoen pond, lekte dus direct weg uit de economie van Lancashire. De gemeente Preston zelf besteedde ook maar 14% van haar budget bij lokale bedrijven.
De resultaten waren opmerkelijk. In heel Lancashire stegen de lokale uitgaven van 39% in 2012 naar 79,2% in 2017. Dit is een toename van 200 miljoen pond. In Preston zelf gingen ze van 5% naar 18,2%. Naast meer lokaal inkopen, ontwikkelden instellingen inkoopstrategieën die verder kijken dan alleen kosten en kwaliteit, en ook maatschappelijke waarden integreren.
Benieuwd naar meer resultaten uit Preston? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief of hou onze website in het oog. We publiceren binnenkort een uitgebreid artikel over Community Wealth Building.
3. Local Loop in Liverpool: een netwerk van lokale bedrijven.
Een ander effectief alternatief is het ‘LocalLoop’-concept. Dit platform brengt lokale bedrijven samen en stimuleert hen om onderling zaken te doen. Bedrijven registreren zich op het platform, dat vervolgens het netwerk van lokale transacties in kaart brengt. Met een ‘Splitwise’-systeem rekenen bedrijven hun onderlinge betalingen direct met elkaar af. Dit maakt hun geld meer liquide en versterkt op deze manier de lokale economie door samenwerking te bevorderen.
Lees meer over het Local Loop concept in dit artikel: ‘Wie-Betaalt-Wat’ voor de hele economie: een eeuwenoud principe in een modern jasje.
4. Lokale rekeningen in Santa Coloma de Gramenet: een droomscenario.
Een voorbeeld dat nog verder gaat is te vinden in Santa Coloma de Gramenet, een stad in Spanje net buiten Barcelona. In deze stad ontdekten onderzoekers dat ongeveer 80% van de subsidies die de gemeente toekende, na slechts één transactie al uit de lokale economie verdwenen was. Dit kwam omdat veel inwoners en bedrijven hun geld in Barcelona of online uitgaven, of omdat het geld terechtkwam bij grote ketens die weinig terug investeren in de lokale economie.
Om dit te veranderen, ontwikkelde de gemeente een systeem van speciale bankrekeningen voor lokale bedrijven en organisaties. Subsidies werden exclusief via deze rekeningen uitbetaald, en het geld moest voor een bepaalde tijd binnen het netwerk van lokale rekeningen blijven voordat het eventueel naar een reguliere rekening kon worden overgemaakt, tegen een kleine heffing. Dit zorgde ervoor dat geld langer lokaal bleef en vaker werd besteed bij lokale leveranciers.
De resultaten waren indrukwekkend: de lokale multiplier* groeide van ongeveer 2 in 2017 naar 5,8 in 2022. Dit betekent dat elke euro die lokaal werd uitgegeven, gemiddeld bijna zes keer van eigenaar wisselde binnen de stad. Dit contrast met de reguliere euro’s (waarvan de multiplier meestal onder de 2 ligt) laat zien hoe effectief deze aanpak is.
We publiceerden onlangs op onze website een volledig artikel over Santa Coloma, met dank aan Thomas Siderius. Klik op deze link om het te lezen.
* De lokale multiplier is een model dat ontwikkeld is door de new Economics Foundation. Het meet hoeveel keer één euro binnen de lokale economie circuleert voordat hij eruit verdwijnt. Hoe vaker een euro van eigenaar verandert binnen een gemeenschap, hoe groter de lokale economische impact.
Hoe kan Muntuit helpen? Haal meer uit je subsidie!
Muntuit lanceert in het najaar van 2024 een traject op maat voor steden en gemeenten in Vlaanderen. Ons doel? Zorgen dat elke euro aan subsidies die jouw stad of gemeente uitgeeft, maximale impact creëert binnen de lokale economie.
Doe mee en versterk jouw lokale economie!
- Inspireer je team: Schrijf je in voor een inspiratiesessie en ontdek concrete strategieën om geld langer lokaal te laten circuleren.
- Start een gerichte aanpak: Leg een traject van vier workshops vast met jouw schepen en beleidsmedewerkers om aan de slag te gaan met community wealth building in jouw gemeente.
- Benieuwd naar de situatie in jouw gemeente? Muntuit berekent jouw Lm3-score en geeft gericht advies om je gemeente te versterken.
Klaar om meer uit je budget te halen? Stuur gerust een mailtje naar Benoit voor meer informatie of een online intakegesprek: benoit@muntuit.be
Inspiratie en bronnen
- The Money Trail (New Economics Foundation)
- Plugging the leaks (New Economics Foundation)
- Koop Lokaal Booster (Henk Van Arkel)
- Blogartikels van Thomas Siderius
- Internationaal Monetair Fonds (IMF)
- Vrt Nws (25 januari, 2022)
