Kan geld een sociale rol spelen en een gemeenschap aangenamer maken? Op welke manier kan geld meer betekenen? Kan je geld ook op andere manieren uitdrukken? Dat zijn de centrale vragen in de podcastaflevering: ‘Gemeenschapsmunten: andere afspraken rond geld’ van Zeronaut. In deze aflevering gaan Sander Van Parijs, medewerker bij Muntuit, en Stijn Cottenier, medewerker bij de Roeselaarse munt Talento, in gesprek over een alternatief geldsysteem.
Een ander systeem
‘Wat geld juist is, is een vraag die weinig mensen zich stellen. Dat is omdat het evident lijkt, maar dat is het juist niet,’ vertelt Sander Van Parijs. Geld is een afspraak binnen een gemeenschap en is het ruil- of betaalmiddel van onze samenleving. ‘Het is belangrijk dat de bevolking de afspraken rond geld volgt, maar het is ook belangrijk om de afspraken soms te wijzigen’, zegt Sander Van Parijs. Zo moet er ruimte zijn voor andere, modernere systemen.
De keuze om de volledige Europese economie te laten afhangen van één munt hoeft niet vanzelfsprekend te zijn volgens Sander Van Parijs. ‘Het is absurd dat wij voor ons geldsysteem werken met monocultuur. Dat wil zeggen dat we dus maar van één geldsysteem gebruik maken,’ vertelt Sander Van Parijs, ‘Gemeenschapsmunten stappen af van die monocultuur door munten te bouwen die goed zijn voor specifieke doelen en bepaalde talenten die nu economisch waardeloos zijn te vertegenwoordigen.’
Naast de monocultuur, vindt Sander Van Parijs ook de focus op winst soms misplaatst. ‘Neem nu het voorbeeld van een jaarvergadering bij een bepaald bedrijf. De focus van deze vergadering ligt bij de vraag of de doelen van het bedrijf gerealiseerd zijn. Dit gaat vaak over hoeveel geld het bedrijf gemaakt heeft en niet over de functies van het bedrijf, bijvoorbeeld hoe de zorg afgelopen jaar was bij een zorgend bedrijf,’ vertelt Sander Van Parijs. Bij een lokale munt of gemeenschapsmunt wordt die doelmiddelbepaling tegengegaan. Er wordt ingezet op de talenten van de bevolking en niet op hoeveel geld die talenten opleveren. Ongewaardeerde arbeid wordt erkent door de munten en geven zo een meerwaarde binnen de maatschappij.
Talento
Oorspronkelijk was Talento een project om nieuwkomers in Roeselare te laten aansluiten bij het sociaal netwerk. ‘De nieuwkomers vonden niet direct een job en hadden dus tijd over. Deze tijd vulden ze op door klusjes te doen. Dat kon gaan van de ramen wassen van een bedrijf tot boodschappen doen voor bejaarden’, vertelt Stijn Cottenier van de gemeenschapsmunt Talento, ‘Zo werden de klusjes gedaan en creëerden de nieuwkomers een sociaal netwerk.’
Na een tijd is de gemeenschapsmunt Talento ontstaan. Het systeem bleef hetzelfde, er werden taken voorzien voor nieuwkomers zodat ze konden netwerken, maar nu kregen ze er een Talento voor. ‘We merkten dat een bedrijf vaak niet meerdere keren om een gunst durfden te vragen. Als ze een Talento kunnen geven aan de klussers valt die gêne weg’, vertelt Stijn Cottenier, ‘Ook voor de nieuwkomers is een beloning voor hun werk iets positiefs. Ze kunnen iets betekenen voor andere en krijgen er een Talento voor in de plaats.’ Door een beloning te geven aan mensen hun talenten schep je een hele andere sfeer. Hierdoor kan een organisatie die aangesloten is bij Talento zijn aanbod verbreden omdat er dan geen gêne meer is. Met de Talento’s die de mensen ontvangen kunnen ze dingen doen zoals bijvoorbeeld een koffietje gaan drinken of een zwembeurt.
‘We merken dat zowel bedrijven als de bevolking voordeel haalt uit Talento’s. Neem nu het voorbeeld van onze bib die samenwerkte met Talento. In de bib kan je boeken uitlenen, maar dat is lastig voor de mensen die slecht te been zijn. Door de samenwerking met Talento kan de bib nu boeken aan huis leveren’ zegt Stijn Cottenier. In ons huidig geldsysteem is er voor dit soort engagementen vaak geen geld maar door een gemeenschapsmunt kan dat wel. ‘De bib heeft zo extra aanbod gecreëerd en de leveranciers voelen zich goed omdat ze iets voor andere betekenen’, vertelt Stijn Cottenier.
Zoals in ons huidig geldsysteem, moeten er bij gemeenschapsmunten ook regels en afspraken zijn en ruimte om deze regels te vernieuwen. ‘Stel iedereen naar het zwembad gaat met zijn Talento,’ vertelt Stijn Cottenier, ‘Dan moet je misschien de prijs van de Talento verhogen voor het zwembad. Zo moedig je mensen aan om ook andere dingen te doen met hun Talento. Of je kan je ook de vraag stellen of het aanbod wat je met je Talento kan doen niet breed genoeg is en er hier verandering in moet komen.’ Als er niet veel gemeenschapsmunten in omloop zijn, gaat een persoon afwegen wat te doen met zijn munt. Maar eens een persoon meer Talento’s heeft kan die meerdere dingen doen, of sparen voor iets groters. Er is dus steeds ruimte voor verandering bij de gemeenschapsmunten en dat is ook cruciaal zodat het geen verouderd systeem wordt.
‘Wat ook zo positief is aan gemeenschapsmunten, is dat er een voortdurende samenwerking is’, zegt Stijn Coppentier. Het is een coöperatief project tussen de bevolking en verschillende organisaties. ‘Je kan iets betekenen voor een ander en zonder gêne om een gunst vragen. Zo helpt de bevolking elkaar.’
‘Naast een zwembeurt of koffie, kan je ook bijvoorbeeld knipbeurt bij de kappers in opleiding krijgen. Zo kunnen die oefenen en krijgt de persoon een nieuwe snit,’ zegt Stijn Cottenier. Door iets te betekenen voor een ander, krijg je dus een Talento waarmee je weer iets anders kan gaan doen. Helaas door stopzetting van financiële ondersteuningsmiddelen is de Talento anno 2023 niet meer actief.
Ook een persoonlijke impact
Gemeenschapsmunten hebben ook een persoonlijke impact. Je kan iets doen voor een ander, wat altijd goed voelt. ‘Buren is de lokale munt in Berchem. Op een gegeven moment heeft de hoge middenklasse uit Berchem beslist om een groepspot van buren te maken. Zo konden kwetsbare mensen die buren nodig hebben, munten uit de groepspot nemen’, vertelt Sander Van Parijs, ‘Wat blijkt is dat vele kwetsbare mensen ook hun buren deponeren. Een vrouw zei toen: ‘Dit is de eerste keer dat ik iets kan doneren en een gift doen, want in euro’s kan ik dat niet. En dat voelt goed om te doen, zo kan ik ook andere helpen’.
Gemeenschapsmunten over de wereld
Niet alleen België is bezig met gemeenschapsmunten. Zo heb je bijvoorbeeld de Bangla pesa in de Keniaanse sloppenwijken, de Brixton Pound in Londen en de Sardex in Sardinië. Deze laatste is opgestart tijden de bankencrisis. ‘Een aantal burgers hebben toen besloten om al hun talenten samen te gooien voor de heropbouw en elkaar niet te betalen in geld maar te bedanken met Sardex’, zegt Sander Van Parijs, ‘De capaciteiten voor een heropbouw van het land waren er wel, maar het was het geld dat ontbrak.’ Het systeem is ongeveer hetzelfde als de gemeenschapsmunten bij ons. De Sardex werd zo populair dat de Italiaanse regering het heeft opgepikt en misschien de gemeenschapsmunt wil uitbreiden in Italië.
Mensen inspireren en tot denken zetten
Je kan je afvragen dat het huidige geldsysteem in combinatie met andere gemeenschapsmunten, het heel omslachtig wordt. ‘Naar die vraag is al onderzoek gedaan en er is bewezen dat mensen makkelijk 3 tot 5 muntsystemen kunnen beheren. Als je nu in je portefeuille kijkt zie je er al veel zitten. Zo heb je cash, een bankkaart, een creditkaart, een klantenkaar, etc. We zijn dus al vertrouwd met verschillende systemen en er eentje aan toevoegen gaat zeker niet de grootste moeilijkheid zijn,’ zegt Sander Van Parijs.
‘De bedoeling van Muntuit is om mensen te inspireren en tot denken te zetten over ons economisch systeem. We willen mensen duidelijk maken dat er ook nog andere mogelijkheden zijn want we zien geld als iets neutraal maar het is niet zo neutraal als we denken’, zegt Sander Van Parijs, ‘Gemeenschapsmunten zijn inspirerend omdat ze waarde geven aan dingen die we zien als economisch waardeloos.’ Geld zorgt voor macht en bij Muntuit proberen ze die macht te democratiseren.
Bron: https://www.zeronaut.be/waarom-een-divers-ecosysteem-van-geld-ons-goed-kan-doen/
Dit artikel is geschreven door onze stagiair Sam Heirbaut, waarvoor dank!
